Goede nacht

Marieke is een stewardess van 56 jaar op intercontinentale vluchten van KLM. Ze doet dit werk al 32 jaar met veel plezier.

‘Geen idee waar ik aan begon’

“Ik had geen idee waar ik aan begon 32 jaar geleden, was alleen maar heel enthousiast over het werk dat ik ging doen. Dat er zoveel onregelmatigheid in mijn leven zou komen nam ik als een voldongen feit. Toendertijd werd bij KLM weinig aandacht besteed aan de negatieve gevolgen van onregelmatig werken, dat is nu wel anders.

‘Het is hard werken tijdens de vlucht’

Regelmatig, zo’n 4 keer per maand, vlieg ik naar andere continenten. Afrika is het makkelijkst, want daarmee is weinig tijdsverschil, hoogstens zo’n 2 uur. Naar Azië vliegen vind ik gemakkelijker dan naar Amerika, omdat de nacht dan eerder komt en je kunt gaan slapen. Als ik ‘s morgens vertrek naar de VS, kom ik daar ook in de ochtend aan. Dan heb ik er al een werkdag opzitten en moet dan lang wachten tot het weer donker is, ik heb dan een nacht overgeslagen. Het voordeel is wel dat ik uitgerust aan de heenvlucht begin omdat ik ervoor enkele dagen vrij heb gehad. Tijdens de reis is het hard werken. Vanaf de briefing met de crew voor de vlucht tot aan het verstrekken van de eerste maaltijd is er geen tijd om zelf wat te eten of om naar het toilet te gaan. Als we ‘s nachts vliegen kunnen we soms een uur tot anderhalf uur een dutje doen, de ene keer liggend maar meestal zittend. Verder houden we elkaar wakker door te praten, koffie te drinken, te eten van maaltijden die overblijven en te snoepen. De piloten nemen om de 2 uur een powernap en zijn vaak een stuk fitter dan wij als we aankomen. Op de bestemming proberen we wat gezellige dingen te doen met de crew, maar vaak heb ik ook enkele uren flinke migraine. De belangrijkste vraag die we elkaar stellen bij het ontbijt in het hotel is: ‘en hoe heb jij geslapen?’

De terugvlucht is een stuk moeilijker. Meestal vliegen we na 2 of 3 dagen in de middag of avond weer terug. Je werkt dan de Amerikaanse nacht en komt de volgende dag overdag in Nederland aan. Ik ben dan zo moe als ik thuiskom, dat ik meteen in bed kruip voor een paar uur slaap. Daarna word ik beroerd wakker en voel me heel zielig. Dan eet ik het liefst ongezonde dingen, mijn gezin moet voor me rennen en mag me niet lastig vallen. Gelukkig kan ik ‘s avonds meestal meteen goed slapen. Van mijn collega’s hoor ik andere verhalen, ze herkennen de kribbigheid maar hebben vaak de grootste moeite om weer in het ritme te komen. De dagen na mijn terugkomst ben ik moe en neig tot hazeslaapjes. Wel probeer ik zo snel mogelijk terug te komen in het Nederlandse ritme. Tegen de tijd dat ik me weer fit voel, kan ik beginnen aan de volgende vlucht…

‘Zo moe in mijn hoofd’

Het grote nadeel van dit werk is dat ik last heb van chronische vermoeidheid en dan vooral in mijn hoofd. Mijn concentratie en geheugen zijn verslechterd in de loop der jaren en ik ervaar minder connectie met mijn omgeving. Het is alsof ik vooral functioneer op mijn korte termijn werkgeheugen en niet goed bij mijn lange termijn ervaringen en kennis kan komen, dat vind ik heel frustrerend. Het feit dat ik 2 jaar geleden chemotherapie heb gehad voor kanker zal ook niet positief hebben bijgedragen aan de conditie van mijn hersenen. Mijn grootste angst met betrekking tot mijn werk is ‘als ik maar niet te moe ben’. 

‘De wereld thuis draait door zonder mij’

Een ander nadeel vind ik de sociale impact. Je kunt niet bij een club of een cursus doen, omdat mensen niet op je kunnen rekenen. Dat geeft me soms het gevoel dat ik er niet echt bij hoor, alsof de wereld doordraait zonder mij. Ik weet dat als ik op maandag ben thuisgekomen, ik pas op woensdag weer enigszins ‘aanspreekbaar’ ben. Zelf werk ik 67%, maar ik kan me voorstellen dat bij een fulltime dienstverband in de luchtvaart alles draait om het werk en weer fit worden. Je collega’s worden je familie en vrienden.

Voor mijn gezin is het ook moeilijk geweest. Eigenlijk draaide alles altijd om het onregelmatige werk van mama. ‘Mama moet slapen!’ en veel geregel eromheen, vooral natuurlijk toen ze nog klein waren. Je krijgt geen vrij in het hoogseizoen en ook mis je feestdagen, verjaardagen en begrafenissen. Mijn partner heeft me gesteund en het had ook voordelen voor ze. Het gezin ervoer een bepaalde vrijheid en na een reis kregen ze cadeautjes. 

‘Het is nooit saai!’

Het klinkt misschien als kommer en kwel maar dat is het natuurlijk niet, anders had ik het nooit zolang volgehouden en had ik niet zo hard geknokt om weer te kunnen werken na mijn behandelingen voor borstkanker. Het grote voordeel van dit werk vind ik dat het nooit saai is. Je hebt geen vaste baas en collega’s waar je dag in dag uit mee op een kantoor zit. De bestemmingen, de crew en de passagiers zijn altijd verschillend en ook verdient het beter dan ander werk op vergelijkbaar niveau. Ook heb ik vrij als anderen werken.

Veel aandacht van de werkgever

De KLM besteedt veel aandacht aan gezond blijven bij onregelmatig werk. Enerzijds worden ze hiertoe gedwongen door de IATA, de Europese wetgeving over rusttijden, anderzijds is het natuurlijk van groot belang dat de veiligheid van het vliegverkeer geborgd is. Ook is er een economisch belang, zoals het terugdringen van arbeidsongeschiktheid. KLM heeft preventieprogramma’s over onregelmatig werk, bijvoorbeeld een onlineprogramma over hoe om te gaan met vermoeidheid en slaapproblemen. 

Het roosteren gebeurt computergestuurd en in principe ben je overal voor inzetbaar. Wil je bijvoorbeeld liever naar het Oosten of naar Afrika vliegen, dan moet je dat speciaal aanvragen bij een manager. Maar dat moet je niet te vaak doen. Een gevleugelde uitspraak is ‘We zijn geen reisbureau!’ Soms wordt een rooster aangepast bij dreigende arbeidsongeschiktheid, maar eigenlijk is het dan al te ver gegaan. Heel vaak heeft uitval te maken met slaapproblemen, medewerkers kunnen dan niet bijkomen tussen de vluchten door. Ik weet ook dat er vaak slaaptabletten worden gebruikt. Vooral in het buitenland kun je die zo kopen. Vroeger heb ik die zelf ook wel geslikt, want toen had ik meer moeite met slapen dan nu. Er is tegenwoordig meer controle op middelengebruik zoals alcohol, drugs en medicijnen onder medewerkers. Dat maakt dat het een taboe-onderwerp is geworden, mensen zijn bang om “verlinkt” te worden. 

Ik merk dat de onregelmatigheid me zwaarder valt, naarmate ik ouder word. Daarom heeft de KLM het beleid dat je op je 60e met pensioen gaat, tenzij je zelf aangeeft dat je wil doorvliegen tot je 67e. Ze gaan wel het gesprek met je aan of dat verstandig is, als je al vaak bent uitgevallen met gezondheidsproblemen. Als het financieel haalbaar is zou ik wel minder willen werken, maar nooit een 9-5 baan! Dat is echt niks voor mij. 

Mijn tips: Wat doe ik verder doe om fit te blijven? Ik eet zo gezond mogelijk (vegetarisch) en ik rook niet. Gelukkig heb ik tijdens de vluchten nooit maag- en darmklachten, veel van mijn collega’s hebben daar wel last van. Thuis probeer ik mijn lichaam voldoende rust te geven en wandel ik iedere dag. 

Als laatste wil ik kwijt dat ik vind dat mensen die onregelmatig werk doen, gekoesterd moeten worden. Het is mooi werk, maar zwaar”.