Goede nacht

Edmond is teamleider op de Intensive Care Unit (ICU) van een groot ziekenhuis. Hij is verpleegkundige van beroep en heeft vanaf 1976, tot aan zijn benoeming als teamleider ruim 10 jaar geleden, in alle diensten gewerkt op de ICU. Over enkele maanden gaat hij met pensioen. 

Om 22 patiënten 24 uur per dag intensieve zorg te geven, heeft hij 84 FTE ter beschikking. Per nacht draaien 12 verpleegkundigen nachtdienst. 

‘Ik miste de onregelmatige diensten’

“Als teamleider werk ik kantoortijden, hoewel… mijn werkdag begint om 6.30, omdat ik het belangrijk vind om de mensen van de nachtdienst te ontmoeten. Gelukkig ben ik een ochtendmens en slaap meestal goed, van ongeveer 21.30 uur tot 5.00 uur. Zelfs op vakantie en in het weekend word ik om 5 uur wakker. In het begin miste ik de onregelmatige diensten want ik was toen veel flexibeler in mijn vrije tijd. Voor mij als ochtendmens waren de avonddiensten lastiger omdat het moeilijk vond om af te schakelen als ik pas om 23.45 thuis was. Door mijn ritme werd ik toch weer vroeg wakker, dus ik had toen vaak te korte nachten. De nachtdiensten miste ik trouwens helemaal niet.

‘Na vrijgeven van het rooster begint het ruilfeest!’

Ik zie het als mijn belangrijkste taak ervoor te zorgen dat de medewerkers aan het bed hun werk goed kunnen doen. Dit doe ik door ze te begeleiden bij veranderingsprocessen en hun ontwikkeling te stimuleren. Ook zorg ik samen met 2 collega-teamleiders voor de roosters. Iedere medewerker kan een wensenlijst indienen. Stel iemand wil op een aantal dinsdagavonden een cursus volgen, dan wordt daar rekening mee gehouden. De wensen gaan naar een centrale planner die het rooster maakt, met inachtneming van de wensen, de benodigde bezetting en de arbeidscontracten van de medewerkers. Vervolgens kijken wij als teamleiders of het allemaal klopt en dan geven we het rooster vrij aan de medewerkers. En dan begint het ruilfeest!

Medewerkers proberen zoveel mogelijk een rooster te krijgen dat past bij hun persoonlijke omstandigheden en hun bioritme. Veel verpleegkundigen willen van de nachtdiensten af. Overigens hebben we ook een vaste groep medewerkers die juist graag ‘s nachts werkt, gelukkig. 

Ik ben voorstander van medewerkers zelf laten roosteren. Dit heeft als meerwaarde dat mensen beter inzicht krijgen in de processen die op de ICU spelen en dat ze zelf meer regie krijgen over de balans tussen werk en privé. Alleen is onze organisatie nog niet zo ver. Wat ik overigens verwacht is dat, als we zelf zouden roosteren, te weinig mensen voor nachtdiensten kiezen. 

‘De medewerkers regelen het zelf’

Slaapproblemen komen veel voor, vooral bij oudere medewerkers die nachtdiensten draaien. Ze vinden het lastig om overdag aan voldoende uren slaap te komen en hebben moeite met de omschakeling naar het gewone ritme als ze uit de nachtdienst komen. Ik heb niet het idee dat mensen ziek thuis zitten door hun slaapproblemen. Overigens is ons arbeidsverzuim slechts 3%, dat komt vooral doordat we ons als management actief opstellen richting de zieke. Ook betrekken we het team bij het terugdringen van verzuim. Ik weet dat onderling veel over slapen en slaapproblemen wordt gepraat. Medewerkers geven elkaar tips en er zal ook zeker wel slaapmedicatie worden gebruikt. Ik heb nog niet gehoord dat medewerkers behoefte hebben aan meer kennis over slapen, ook vragen ze niet om maatregelen die hun slaappatroon zouden kunnen verbeteren.

Natuurlijk hebben wij ook vernomen dat powernaps in de nacht meerwaarde hebben. We hebben overwogen om een speciale stoel aan te schaffen, maar hebben er helaas geen aparte ruimte voor. Iedereen weet dat tijdens de nachtdienst echt wel af en toe geslapen wordt, dat regelen ze onderling met elkaar. Recent hebben we een aantal brillen aangeschaft die de lichtkleur filteren, zodat medewerkers fit zijn ‘s nachts en overdag beter kunnen slapen. 

Qua voeding regelen de medewerkers het ook zelf. We geven voorlichting over gezonde voeding, maar of daar wat mee gedaan wordt? Ik weet vrijwel zeker dat in de nacht flink gesnackt en gesnoept wordt. Roken is ook zoiets, het mag niet, maar gebeurt wel.

‘Vinden we nog wel mensen die nachtdienst willen draaien?’

Ik maak me zorgen over de toekomst. Ons personeelsbestand veroudert en ik verwacht dat we over een paar jaar niet voldoende mensen hebben die nachtdiensten willen draaien. Vanaf 57 jaar mogen medewerkers stoppen met nachtwerk en ik neem aan dat maar enkelen vrijwillig door zullen gaan. Wat ik merk is dat nieuwe aanwas, met name jongeren, anders tegen werken aankijkt dan de oude garde. Ze vallen eerder om bij tegenslag, zijn vooral gericht op geld verdienen, hebben minder teamgevoel en leggen de oplossing voor hun problemen bij de leidinggevende. 

De oplossing voor het dreigend tekort aan nachtdienstmedewerkers? Verhogen van de leeftijdsgrens, meer geld, ik weet het niet.

Mijn tip: Het is belangrijk om in een bedrijf als een ziekenhuis, waar je niet ontkomt aan onregelmatige werktijden, zo goed mogelijk rekening te houden met de persoonlijke omstandigheden van de medewerkers. Stem de dienstlijst af op de wensen en geef ruimte om te ruilen. 

Na afloop

Na het interview kreeg ik nog een rondleiding van Edmond. De afdeling is pas een paar jaar oud en van alle moderne snufjes voorzien. Zo hebben de patiënten altijd een eigen kamer en naar buiten gerichte ramen. Daardoor zien ze daglicht en krijgen dus een beter dag-nachtritme. Verwardheidstoestanden komen sinds de verhuizing veel minder voor dan vroeger. Edmond is met recht trots op zijn afdeling.